Δέος για το αιώνιο ζευγάρι

09.32
Περίπου έξι χιλιάδες χρόνια κείτονταν αγκαλιασμένοι κάτω από τη γη ένας άνδρας και μια γυναίκα. Αυτή η σπανιότατη, διπλή, αδιατάρακτη ταφή ήρθε στο φως κατά την περσινή ανασκαφική περίοδο στη θέση Ξαγκουνάκι, που βρίσκεται στον περιβάλλοντα χώρο του σπηλαίου Αλεπότρυπα Διρού, προς τα βόρεια.
 
Εντελώς τυχαία, η χθεσινή ανακοίνωση συνέπεσε με τις παραμονές της ημέρας των ερωτευμένων, αποδεικνύοντας έτσι πως ο έρωτας είναι τόσο παλιός όσο και οι ανθρώπινες κοινωνίες. Τουλάχιστον της νεολιθικής εποχής.
Η ταφή του αγκαλιασμένου ζεύγους δεν αποτέλεσε το μοναδικό εύρημα. Μαζί εντοπίσθηκε και μια δεύτερη διπλή αδιατάρακτη ταφή νεαρών ενηλίκων, άνδρα και γυναίκας, σε εξαιρετικά συνεσταλμένη στάση σε συνάφεια με σπασμένες αιχμές βελών.
Οι ταυτόχρονες διπλές ταφές δεν είναι συχνό φαινόμενο και πολύ περισσότερο συχνό αρχαιολογικό εύρημα. Επιπλέον, οι διπλές ταφές σε στάση εναγκαλισμού είναι εξαιρετικά σπάνιες και αυτή του Διρού αποτελεί μία από τις αρχαιότερες του κόσμου μέχρι σήμερα. Εχει χρονολογηθεί με άνθρακα-14 στο 3800 π.Χ., ενώ ανάλυση DNA των οστών των δύο ατόμων απέδειξε ότι πρόκειται για έναν άνδρα και μία γυναίκα.
Δύο διπλές ταφές ήρθαν στο φως στην Αλεπότρυπα, μαζί με ευρήματα κεραμικής, χάντρες αλλά και ένα εγχειρίδιο

Δύο διπλές ταφές ήρθαν στο φως στην Αλεπότρυπα, μαζί με ευρήματα κεραμικής, χάντρες αλλά και ένα εγχειρίδιο

Τεχνολογία

Η επιστημονική ομάδα επέμεινε ιδιαίτερα στην ανάλυση με την τελευταία λέξη της τεχνολογίας, προκειμένου να δώσει πειστικές απαντήσεις πρώτα απ' όλα στα ίδια της τα ερωτήματα.
Οπως αναφέρει το ενημερωτικό δελτίο Τύπου του υπουργείου Πολιτισμού, σε στρώματα της Τελικής Νεολιθικής από το 4200 ως το 3800 π.Χ. αποκαλύφθηκαν επίσης: διπλή αδιατάρακτη, πρωτογενής παιδική ταφή σε αγγείο, καθώς και αδιατάρακτη ταφή εμβρύου.
Το πενταετές πρόγραμμα, που ολοκληρώθηκε το 2014, πραγματοποιήθηκε υπό τη διεύθυνση του επίτιμου εφόρου Αρχαιοτήτων δόκτορα Γιώργου Α. Παπαθανασόπουλου από διεπιστημονική ομάδα της Εφορείας Παλαιοανθρωπολογίας και Σπηλαιολογίας Νοτίου Ελλάδας (υπεύθυνη δρ Αναστασία Παπαθανασίου) σε συνεργασία με Ελληνες και ξένους επιστήμονες και υπό την εποπτεία των Ε' ΕΠΚΑ και 5ης ΕΒΑ.
Νέες χρονολογήσεις και εξειδικευμένες αναλύσεις διεύρυναν σημαντικά την περίοδο χρήσης του σπηλαίου από την Αρχαιότερη ως την Τελική Νεολιθική (6000-3200 π.Χ.) και επιβεβαίωσαν τη μακροχρόνια λειτουργία του ως οικιστικού και ταφικού χώρου.
Στα υπερκείμενα στρώματα αποκαλύφθηκε κυκλικό οστεοφυλάκιο διαμέτρου τεσσάρων μέτρων, ορισμένο από αργούς λίθους, που φέρει βοτσαλόστρωτο δάπεδο. Μεγάλη ποσότητα ανθρώπινων σκελετικών καταλοίπων, που αντιπροσωπεύουν δεκάδες ατόμων, περισυλλέχθηκε από την επιφάνεια του δαπέδου σε συνάφεια με χαρακτηριστικά ευρήματα της ΥΕ ΙΙΙ (Μυκηναϊκής Εποχής), όπως κεραμική, χάντρες, εγχειρίδιο. Η συγκεκριμένη αρχιτεκτονική κατασκευή για την προσχεδιασμένη μεταφορά και δευτερογενή ταφή δεκάδων ατόμων αποτελεί μοναδικό παράδειγμα στη Μυκηναϊκή Εποχή.
Η προκαταρκτική μελέτη τους κατέδειξε ότι βρίσκονται σε δευτερογενή απόθεση, μεταφέρθηκαν δηλαδή από την αρχική θέση ταφής τους στο Ξαγκουνάκι. Στην ευρύτερη περιοχή του σπηλαίου δεν έχουν μέχρι στιγμής εντοπισθεί κατάλοιπα οικισμού της Μυκηναϊκής Εποχής, παρά τη συστηματική επιφανειακή έρευνα.
Η πλησιέστερη θέση αυτής της εποχής βρίσκεται στον Αγιο Βασίλειο, σε απόσταση τουλάχιστον 40 χιλιομέτρων από την Αλεπότρυπα. Η συνέχιση της έρευνας θα συμβάλει στην αποσαφήνιση αυτών των ζητημάτων. Προς το παρόν, όπως λένε οι ανασκαφείς, μπορούμε με ασφάλεια να υποθέσουμε ότι η περιοχή του σπηλαίου λειτούργησε επί χιλιετίες στη συλλογική μνήμη των ομάδων ως χώρος απόθεσης των νεκρών τους.
Στην περιοχή Ξαγκουνάκι είχαν ανακαλυφθεί κατά το παρελθόν και τμήματα από άλλες νεολιθικές ταφές, ενηλίκων ή παιδιών, οι οποίες δεν είχαν μεταφερθεί από αλλού. Το πρόγραμμα «Ανασκαφικό και μελετητικό έργο Διρού» στοχεύει στην αναπαράσταση του παλαιοπεριβάλλοντος της δυτικής Μάνης μετά το τέλος του Πλειστοκαίνου και την αλληλεπίδρασή του με την παρουσία του ανθρώπου. Επίσης στην πραγματοποίηση συστηματικής επιφανειακής έρευνας στον περίγυρο του κόλπου του Διρού.
Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΑΛΕΠΟΤΡΥΠΑΣ
Η τυχαία ανακάλυψη και τα εντυπωσιακά ευρήματα
Το Σπήλαιο Αλεπότρυπα, που ερευνάται από το 1970 από τον Γιώργο Παπαθανασόπουλο, κατοικήθηκε κατά τη Νεολιθική περίοδο (6000-3000 π.Χ.) και έχει αποδώσει χιλιάδες ευρημάτων κεραμικής, λίθινων και οστέινων εργαλείων, κοσμημάτων καθώς και ανθρώπινων και ζωικών οστών.
Βρίσκεται στον κόλπο του Διρού, 220 μ. ανατολικά του σπηλαίου Βλυχάδα (με τους σταλαγμίτες) και περίπου 20 μέτρα πάνω από το επίπεδο της θάλασσας. Εντοπίστηκε τυχαία από το ζεύγος Πετροχείλου το 1958 και είναι από τα μεγαλύτερα και σημαντικότερα σπήλαια του Διρού αλλά και της ευρύτερης περιοχής της Μάνης. Είναι μεγάλο επίμηκες σπήλαιο με ευρύχωρες αίθουσες και πολυδαίδαλους διαδρόμους, συνολικού μήκους 280 μέτρων.
Στο βάθος της μεγαλύτερης αίθουσας βρίσκεται λίμνη με καθαρό πόσιμο νερό. Η ανασκαφική έρευνα στο σπήλαιο άρχισε το 1970 από τον Γ. Παπαθανασόπουλο.
Χρηστικά αγγεία, αποθηκευτικά πιθάρια, λίθινα και οστέινα εργαλεία, υφαντικά βάρη, κοσμήματα κ.λπ. είναι μερικά από τα πολύ ενδιαφέροντα ευρήματα. Τα σημαντικότερα εκτίθενται στο επιτόπιο μουσείο.
Επίσης, εντοπίστηκαν λιθόστρωτα δάπεδα, κυκλοτερείς εστίες και λάκκοι – αποθηκευτικοί βόθροι.
Αξίζει, τέλος, να σημειωθεί το πλούσιο ανθρώπινο οστεολογικό υλικό που αποκαλύφθηκε στις κόγχες, κυρίως, της σπηλιάς αλλά και διάσπαρτο μέσα στο σπήλαιο.
Από τα παραπάνω συνάγεται η συνεχής χρήση του σπηλαίου για κατοικία, αποθήκη αγαθών, εργαστήριο οικιακών δραστηριοτήτων και χώρος ταφής.
Aπό τη Μάντοβα στο Ιράν
Οι Ιταλοί εραστές και το φιλί που κράτησε για πάντα
Αν και σπάνια, η αρχαιολογική σκαπάνη έχει εντοπίσει στην περιοχή μας και άλλα ζευγάρια που ετάφησαν αγκαλιασμένα. Παρότι ο Σαίξπηρ δεν αναφέρει ότι ο Ρωμαίος και η Ιουλιέτα ετάφησαν μαζί, τα αρχαία ζευγάρια παρομοιάζονται συχνά με τους δύο νεαρούς εραστές. Επί 6.000 χρόνια, δύο νέοι είχαν κλειδωθεί σε μια αιώνια αγκαλιά, κρυμμένοι από τα μάτια του κόσμου. Είναι οι εραστές του Βαλντάρο, ενός μικρού χωριού δίπλα στην ιταλική πόλη Μάντοβα. Δύο ανθρώπινοι σκελετοί, αγκαλιασμένοι, σε κατ' ενώπιον στάση (πρόσωπο με πρόσωπο) με τα χέρια και τα πόδια τους μπλεγμένα μεταξύ τους.
Η Μάντοβα είναι η πόλη εξορίας του Ρωμαίου, όπου του είπαν ότι η Ιουλιέτα ήταν νεκρή. Επίσης, ο Βέρντι τη διάλεξε ως την περιοχή για την όπερά του «Ριγκολέτο», μία ακόμα ιστορία αγάπης και θανάτου. Ηταν μια γυναίκα και ένας άνδρας, 18-20 ετών, που πιθανώς τοποθετήθηκαν στη θέση αυτή μετά τον θάνατό τους, που δεν ήταν βίαιος.
Το 2006 στη Μόντενα βρέθηκαν δύο σκελετοί, ενός άνδρα και μιας γυναίκας της ρωμαϊκής εποχής. Ηταν αγκαλιασμένοι και φαίνεται πως αρχικά είχαν τα κεφάλια τους αντικριστά σαν να κοιτάζονται, αλλά το κεφάλι του άνδρα γύρισε από την άλλη μετά την ταφή.
Αγάπη
Μετά την αιώνια αγκαλιά, έχουμε το αιώνιο φιλί, με τους εραστές του Χασανλί, στο Ιράν. Οι παραπάνω σκελετοί βρέθηκαν το 1972, σε αυτή τη στάση, χωρίς κτερίσματα. Χρονολογούνται στο 800 π.Χ., δηλαδή 2.814 χρόνια πριν. Λέγεται πως πέθαναν μαζί και φαίνεται να φιλιούνται, σαν για να δηλώσουν πως η αγάπη είναι αιώνια.
Σκελετοί ανδρών και γυναικών που έχουν ταφεί μαζί βρέθηκαν κατά εκατοντάδες στη Σιβηρία. Προέρχονται από την Εποχή του Χαλκού, είναι δηλαδή ηλικίας περίπου 1.500 χρόνων και μερικοί είναι αγκαλιασμένοι. Αλλοι κρατούν ο ένας τον βραχίονα του άλλου και άλλοι κείτονται απλώς δίπλα δίπλα.
Τέλος, στην Κύπρο έχουμε τρία μέλη οικογένειας που πέθαναν αγκαλιά, εξαιτίας σεισμού.
ΑΓΓΕΛΙΚΗ ΚΩΤΤΗ – ethnos.gr
akotti@pegasus.gr