Le Monde: Eτσι βγάλαμε το σκάνδαλο SwissLeaks

Στις 8 Φεβρουαρίου 2014, η γαλλική εφημερίδα «Le Monde» σε συνεργασία με καμιά πενηνταριά ακόμη μέσα ενημέρωσης, άρχισε να αποκαλύπτει το ευρύ σύστημα φοροδιαφυγής που ενθάρρυνε η HSBC της Ελβετίας. 

 

Χάρη στα στοιχεία που συλλέχθηκαν, περισσότεροι από 150 δημοσιογράφοι μπόρεσαν να καταλάβουν πώς λειτουργεί και πώς ενθαρρύνεται η φοροδιαφυγή.

 

Ο «Monde» ήταν το πρώτο μέσο ενημέρωσης που απέκτησε πρόσβαση στα στοιχεία αυτά. Δεδομένου του όγκου τους, αποφάσισε να τα μοιραστεί με τη Διεθνή Σύμπραξη Ερευνητικών Δημοσιογράφων (ICIJ) _ το αμερικανικό κονσόρτσιουμ με το οποίο είχε ήδη συνεργαστεί στις υποθέσεις των OffshoreLeaks και των LuxLeaks. Η ICIJ συντόνισε τους δημοσιογράφους απ' όλο τον κόσμο και την πρόσβαση στα στοιχεία.

 

Όπως έγραψε ο «Monde», τα στοιχεία που παρείχε ο πρώην υπάλληλος της HSBC Ερβέ Φαλσιανί τα επεξεργάστηκε η γαλλική εφορία. Κατ' αρχάς κατάφερε να συνδέσει κάθε οφσόρ εταιρεία με τον ιδιοκτήτη της. Στη συνέχεια άνοιξε σελίδες Excel για τον καθένα στις οποίες έβαλε όλες τις πληροφορίες: προσωπικές, λογαριασμούς, σχέσεις ανάμεσα στα διάφορα ονόματα της βάσης δεδομένων καθώς και τις επισκέψεις των πελατών στην τράπεζα που είχαν κρατηθεί στο σύστημα διαχείρισης πελατών της HSBC.  

 

Ο «Monde» συγκέντρωσε όλα τα αρχεία και ξεχώρισε τις σημαντικότερες πληροφορίες. Για παράδειγμα, συγκέντρωσε σε ένα σημείο τις συναλλαγές μεταξύ πελατών και τραπεζιτών που ήταν πολύτιμες για να εντοπιστούν οι αποδείξεις ότι η HSBC ενθάρρυνε τη φοροδιαφυγή.

 

Χάρη στις διασταυρώσεις με πολλές βάσεις δεδομένων, ο «Monde» κατάφερε σύντομα να εντοπίσει τα διάσημα ονόματα. Αυτό έγινε εφικτό με την βοήθεια του Open Refine και του Fuzzy Lookup, μιας επέκτασης του Microsoft Excel την οποία χρησιμοποίησε αργότερα η ομάδα στοιχείων της ICJU.

 

Τις πρώτες εβδομάδες έγινε αντιληπτό ότι το μέγεθος του έργου ξεπερνούσε τις δυνατότητες του «Monde». Γι' αυτό σε συνεργασία με την ICJU στήθηκε μια βάση δεδομένων στην οποία μπορούν εύκολα να αναζητήσουν στοιχεία οι δημοσιογράφοι σε μια ασφαλή πλατφόρμα όπως και μια εκδοχή σε γράφημα που τους επιτρέπει να δουν τις διασυνδέσεις με ένα κλικ χάρη στο εργαλείο Linkurious. Η πλατφόρμα αυτή συνοδεύτηκε από ένα φόρουμ, επίσης ασφαλείας, για να συνομιλούν οι διάφοροι δημοσιογράφοι μεταξύ τους.  

 

Η ICIJ βασίστηκε στη δουλειά που έκανε η γαλλική εφορία για να εντοπίσει τις χώρες προέλευσης ή κατοικίας των πελατών της τράπεζας. Διευθύνσεις, αριθμοί τηλεφώνου, διαβατήρια και άλλα στοιχεία συμπλήρωσαν όσο το δυνατόν περισσότερο τις λίστες ανά χώρα. Στη συνέχεια οι λίστες αυτές μοιράστηκαν στους εταίρους δημοσιογράφους.

 

Ο «Monde» έχει επίσης πρόσβαση στο σύνολο των στοιχείων με την αρχική μορφή τους το οποίο του επιτρέπει να πραγματοποιεί ευκολότερα διασταυρωμένες αναζητήσεις και τελικά να συνδέει γρηγορότερα μια εταιρεία οφσόρ με τον τελικό δικαιούχο της.